Xalid Hüseyni - Çərpələng Uçuran

Kitabın ingiliscə adı: Khaled Hosseini - The Kite Runner

Kitabın türkcə adı:  Khaled Hosseini - Uçurtma Avcısı

Kitabın rusca adı: Бегущий за ветром - Халед Хоссейни

Təqdimat: Xalid Hüseyninin başgicəlləndirici romanı - «Çərpələng Uçuran» 21-ci əsrin ən əsas romanlarından hesab olunur. Yazıçı isə canlı klassik hesab edilir. «Çərpələng uçuran» dostluq və sadiqlik, satqınlıq və günah yumaqla əlaqədar gözəl bir əsərdir. Bu zərif əsərlə yazıçı elə bir sənət əsəri yaratmışdır ki, insan bu mənzərəyə daima baxmaq istəyir.

Əsərin baş qəhrəmanları Əmir və Həsən ən yaxın dostlardır. Aralarındakı sosial fərqlər çox olsa da, uşaq dünyasında bunun əhəmiyyəti yoxdur. Hadisələr isə Kabulda cərəyan edir. Bu iki uşağı isə çərpələngə oxşatmaq olar, hansı ki, sonra Kabulun başına gələn «fırtına»da ayrı-ayrı istiqamətlərə istiqamət götürdülər. Hərəsinin öz taleyi və tragediyası olsa da, onların bir-biriləri ilə olan əlaqəsi heyranedici, təsiredici, qırılmaz və  qaçılmazdır.

Təəssüratlarım: Bu əsərin qiraətindən sonra mən katarsis (təmizlənmə, sakitləşmə) vəziyyətinə düşdüm. Çoxlu düşündüm və əsərdə olan hər bir obrazı tanıdığıma mənun oldum. Bir etiraf da edim: belə ki, Əmirin etdiyi bəzi hərəkətləri mən də etmişəm. Ağlından keçirdiyi fikirləri mən də keçirmişəm. Xoşum gəlir ki, oxuduğum kitablarda və ya izlədiyim filmlərdə məndən nə isə olsun. Əlbəttə Əmirin etdiyi hərəkət həqiqətən də çox əclafcasına olan hərəkətdir və elə hesab edirəm ki, onun uşaq olması belə onu günahsız etmir. Ümumiyyətlə Əmir xeyir və şər arasındakı nazik sərhəddədir. Zaman göstərdi ki, vaxt keçdikcə Əmir edə biləcəklərindən ən əclafcasını etdi. Bəs yaxşı zaman ona bunun yalnış olduğunu öyrədəcəkmi? Əminəm ki, aranızda bu kitabı oxuyanlar var. Eyni zamanda əminəm ki, yazını oxuyub maraq göstərənlər də olacaq. Mən istəməzdim ki, bu bloq yazısını oxuyan kitabın annotasiyasından və təqdimatından çox bilsin. Ona görə süjetlə əlaqədar çox məlumat vermək istəmirəm. Əsərin hər bir obrazı haqqında əslində ayrıca yazı yazmaq olar. Xüsusiylə Əmirin vicdan əzabı burulğanından çıxıb, cahillik, şərəfsilzik burulğanına düşməsi gözəl təsvir edilib və əsərin onurğa sütunudur. Kitabın son səhifəsinə qədər Əmir özünü axtarır. Bəs o, uğur qazanırmı? Bax, əsas sual budur. Odur ki, bax bu yolu, ən yaxşısı, siz özünüz bu kitabla birlikdə gedin.

Əfqanıstanın taleyi: Tarix kitabları və televiziyadan əldə etdiyimiz xəbərlər bizə bir əfqan insanının bilavasitə bu torpaqlarda nələr çəkdiyini göstərə biləcək iqtidarda deyil. Sovet, taliban və ABŞ, əfqan insanlarını yalanlarla əhatə edərək öz istəklərini gerçəkləşdirmişlər. Kitab siyasi hadisələr haqqında deyil. Kitab özünü axtarmaq, günahlarını yumaq, insan taleləri haqqındadır. Əsərdə ruslar əclaf və vicdansız millət kimi, Amerika isə sülh yaradan və xilaskar kimi təqdim olunur. Siyasət iyrənc bir şeydi. Ədəbiyyatda siyasəti çox sevməsəm də, görürəm ki, bu kitabın məğzində məhz siyasi olayların nəticəsində baş verən hadisələr var. Həm də ki,  milliyətindən aslı olmayaraq müharibə, terror elə bir şeydi ki, onun haqqında danışanda, humanist, pasifist (və ya nə isə müsbət mənada işlənə biləcək başqa bir söz. Bir sözlə əsl insan) insan qanı qaynayaraq danışır. Sadəcə siyasət də deyil, eyni zamanda Əfqanıstanın ailə-məişət həyatı, mədəniyyəti və etnik zənginliyi  ilə əlaqədar da bir çox məlumatlar var.

Yaxşı kitab: Yaxşı kitab hansı kitaba deyilir? Yaxşı kitab, onu oxuduqdan sonra onun obrazlarını xatırlamağa, beyində düşünməyə, emosional və fikri olaraq zəhmət çəkməyə məcbur edən kitaba deyilir. Bəyənmədiyimiz kitabı isə qısa müddət ərzində unuduruq gedir. Ailə, şərəf, vicdan, müharibə sevgi və doğmalar haqqında olan bu kitab, mənim üçün həqiqətən də yaxşı, daha doğrusu, həmişəlik mənimlə yaşayacaq kitab oldu.

Müharibə haqqında olan kitab haqqında danışmaq çətindir. Onu oxumaq da çətindir. Haqsızlıq, qorxu və qəddarlıq birinci plandadır. Bundan da dəhşətlisi isə bu sözlərin uşaqların həyatına daxil olmasıdır. Bəlkə də romanın süjeti yazıçı təxəyyülünün məhsuludur, amma Əfqanıstndakı müharibə və uşaqların iztirabları uydurma deyil. Müharibə bu kitabda sadəcə fondur. Kitabın əsasən nə ilə əlaqədar olması barədə yuxarıda qısaca toxundum.

Xülasə: Roman müasir ədəbiyyatın ən tanınmış təmsilçilərindən birisinə çevrildi. Bizi «birinci əl»dən Əfqanıstan, onun və insanlarının başına gələnlər haqqında xeyli informasiya ilə təmin etdi. Romanın adı ilə yazıçı əfqan uşaqların kağız çərpələng uçurtmaqla yarış keçirtmələrini xatırladır. Rəqiblərə qalib gəlib mavi səmada yalnız uçmaq, həqiqi uşaq xoşbəxtliyidir.

Çərpələngin və küləyin arxasınca, sanki  taleyi və xoşbəxtliyi tutmaq ümidiylə qaçırsan, halbuki, o səni tutur...

İnsanlar kin-küdürət, mühakimə və hökmün köməkliyi ilə yaxşılığa doğru dəyişmirlər. Biz öz gücümüzə olan inam, sevgi və bağışlamaq hissi ilə dəyişirik – Edvards Cill (Эдвардз Джилл)

Budda Utandığından yerlə yeksan oldu - film