Janrlar və mən

        Drama və Tragediya: Bu janrda kitablar çox oxumasam da, oxumağı niyə məqbul görürəm: əvvəla belə janrda daha çox film izləmişəm. Xüsusiylə də yapon filmləri. Aralarında eləsi olub ki, sözün həqiqi mənasında mənə əməlli başlı təsir edib. Məsələn Kuklalar filmini izlədikdən sonra 3-4 gün hipnoz olunmuş kimi gəzmişəm. Bu vəziyyət yadımdan çıxmaz. Ailə və sevgi dramları janrı əslində öyrədicidirsə, olduqca lazımlıdır. Əlbəttə yazıçının ya da rejissorun ustalığından aslıdır ki, müxtəlif insan simalarını yaratdığı əsərdə ifadə edə bilsin. Drama və tragediyalar bizə izdirab çəkən insanları göstərir. Freud demişkən biz film, teatr və kitabların vasitəsiylə normal həyatda hiss edə bilmədikərimizi hiss edə bilirik. Bu da bizim kifayət qədər xoşumuza gəlir.

Sci-Fi – Elmi Fantastika: Bu janrı mən çox sevirəm. Çünki o qədər uzaqgörən yazıçılar və rejissorlar var ki, biz onların əsəslərində gələcəkdə insan cəmiyyətinin necə də özünü  məhv etdiyini və ya hansısa digər prosesi reallaşdırdığını görə bilərik. Elmi-fantastikanın funksiyası o olmalıdır ki, biz edə biləcəyimiz səhvləri indidən görək. İndidən düşünək. Əminəm ki, azacıq da olsa bizim üzərimizə düşən nə isə kiçik vəzifə var. Məsələn ətrafımızı zibilləməmək kimi. Bu janrın dünyaca məşhur təmsilciləri var: Bob Shaw, Herbert G. Wells, Ray Bradbury və s. Bu insanların əsərlərini oxuyanda və ya Moon, Gattaca, Prometheus, Tokyo! və s. kimi filmləri izləyəndə insan gələcək haqqında düşünür. Bir dostumun dediyi kimi: insan təxəyyülündə, fantaziyasında nə varsa, ya əvvəllər olub (ki biz bundan bixəbərik), ya da gələcəkdə olacaq. Bu da özü-özlüyündə insan düşüncələrinin, fantaziyalarının necə də ümumibəşəri əhəmiyyət kəsb etdiyini bizlərə göstərir. The Secreti başa düşənlər də bilirlər ki, istəklərimiz reallaşır. Fikirlər materiallaşır. Ona görə də bu günkü dünyada olan hakimiyyətlərin apardıqları oyunlar gələcəyimiz üçün böyük təhlükə yarada biləcək potensiala malikdir. Sci-Fi janrına (bu janrı məhz Sci-Fi adlandırmaq daha çox xoşuma gəlir nəinki elmi-fantastika) böyük məsulliyyt düşür.

Dedektiv: Bu janrı mən sevmirəm. Dedektiv janrının məişət, siyasət, intelektual dedektiv kimi qolları var və mən daha çox Dan Brownun timsalında intelektual dedektivi bəyənirəm. Qaldı ki, digər dedektiv janrları, mən onlardan özümə lazım olanları götürə bilmədiyimə görə mənlik deyil. Bəlkə də nə vaxtsa müəyyən qədər maraq dairəm dəyişəcək və mən dedektiv oxumağa da üstünlük verəcəm.

Ezoterika:Ezoterik janrda hansısa kitab ya da film izləyəndə şəxsən mən elə hiss edirəm ki, sanki, beynimə xəfif masaj edildi. Əlbəttə, bəzən düşünürəm ki, bu hipnoz deyil ki? Sonra da deyirəm ki, olsun. Bütün həyatımızı elə hipnoz kimidir. Riçard Bax kimi böyük yazıçı mənə bu janrı sevdirmişdir. Ətrafımızdan uzaqlaşmaq üçün gözəl seçimdir.

Psixologiya: Xüsusiylə psixoloji triller filmlərinə böyük əhəmiyyət verirəm. Paul Ekman, David J. Liberman, Erik Berni kimi psixoloq və psixo analitiklərin yazdıqları kitablar dəyərli və doğru mənbələrdir. Freud da əslində çox şeydə haqlıdır. Çox adama onun yazdıqları sərf etmədiyindən sıxışdırılmışdır. Əlbəttə mən onun yaradıcıllığına tam bələd deyiləm, yenə də oxunulası və öyrəniləsi hesab edirəm. Psixoloji triller filmləri çoxdur. Axtarsan çox şey taparsız. Hal-hazırda isə ağlımda olan Exam psixoloji trilleridir. Psixologiya elə bir şeydir ki, hər janrda qarşımıza çıxır. Ona görə də bu janr üçün məhdudiyyət yoxdur. Lie to Me isə yalanın psixologiyasından bəhs edən tv-serialdır.

Macera: Macera kitablarını çox qruplara bölmək olar, amma mən ən ümumi olaraq klasiklər və müasirlər olaraq iki qrupda toplamaq istərdim. Belə ki, Aleksandr Düma, Jül Vern, Cek London, Daniel Defo, Mark Tven, Artur Konan Doyl kimi karifeylər, planetar miqyasda tanınan dünya ədəbiyyatının sütunları, macera janrının ən vacib təmsilciləridir. Daha çox orta məktəb illərində belə kitabları oxumağa üstünlük vermişəm. Bünövrlənin qoyulması üçün əla seçimlərdir. Müasirlərdən isə məsələn Adam Fawer, Dan Brown, Coan Rollinqi misal göstərmək olar. Macera kitablarını macera kitabları edən onun maraqlı ideyaları, fərqli yanaşma tərzləri və başlanğıcdan sona qədər oxuyucuya müxtəlif hiss qammalarını yaşada bilməsindədir. Bu janra üstünlük verən insanlar daha rəngarəng düşüncə tərzinə və yeri gəldikdə daha maraqlı həyat tərzinə sahib olurlar.

Satira və yumor: Ümumiyyətlə satiriklər arasında xüsusən yerli ədəbiyyatada müraciət etmişəm. C.Məmmədquluzadə, M.Ə. Sabir və Ə.Haqverdiyev uşaqlığımın ən xoş xatirələridirlər. Satira çox güclü janrdır və ədəbiyyatın insan həyatında necə də vacib rol oynadığını bizlərə göstərir. Satira güclü silahdır.

Utopiya və antiutopiya: Birinci dəfə «antiutopiya» sözünü ingilis filosof və iqtisadçı John Stuart Mill istifadə etmişdir. Bu söz ədəbiyyatda janr kimi isə Qlen Neqli və Maks Patrik (Гленн Негли и Макс Патрик) tərəfindən, «Utopiya Axtarışında» (The Quest for Utopia, 1952) əsəri ilə daxil edilmişdir. .Bu janrın ən dəyərli nümyəndələrindən Corc Orueli hesab edərdim. «Heyvanıstan» və «1984» əsərləri həqiqətən də janrın layiqli təmsilçiləridir. Digər yazıçılardan, Herbert Vells, Filip Dik, Struqaç qardaşlarını misal gətirmək olar. Bu janrı sevirəm. Öyrədicidir.

Fəlsəfə: Düşüncə tərzimizi daima yeniləmək, ona yeni üfüqlər qazandırmaq üçün Platon, Mark Avreli, Monten, Kamyu, Sartr, Konfutsi, Oşo, Krişnamurti  kimi filosofları kitablarından istifadə etməliyik. Mən bu filosoflardan çox yararlanmışam. Hər biri ayrı dünyadır. Dünya onların hər biridir.

Tarix: Bizim orta məktəb tarix kitablarımız o qədər dar və şəxsiyyət mərkəzlidir ki, biz müxtəlif dövrlərdə baş verən hadisələrə sistemli yanaşa bilmirik. 11-ci sinifi qurtarırıq və paleolit, mezolit, filankəs belə elədi, filankəs elə elədi kimi faktlar, xronoloji hadisələrdən başqa şey bilmirik. Hadisələri başa düşmək üçün lazım olan analitik məlumatlar çox azdı. Yəni bəs etmir. Ona görə də bu janrda çalışın elə kitablar tapın ki, o həm sizə həmin dövrün hadisələrini başa düşməyə kömək etsin həm də şəxsən sizin özünüzə də kömək etsin ki, siz fikir yürüdə biləsiz. Başqa sözlə analitik düşüncə tərzinə sahib olasız. Bunun edərkən obyektiv qaynaqlardan istifadə etməyi unutmayın. Obyektivlik nədir? sulalı çətin sualdır, amma axtaran tapar.

Biznes: İxtisasım bilavasitə bizneslə əlaqədar olduğu üçün bu sahəyə aid bəzi kitablarla maraqlanıram. Robert Kiyosaki, Guy Kawasaki, Filip Kotler, Qriqoriy Menkyu kimi yazıçıların yazdıqları bu gün biznes dünyasında əlifba sayılır. Əslində bu kitablar vacib kitablardır. 4 il iqtisadiyyat və ya biznes təhsili alıb bundan başı çıxmyanalar var və mən onları qınamıram. Problem sistem problemi və qlobal təhsil sisteminə inteqrasiya problemidir. Həlli isə, olduqca çətin olan sistemin yenidən hazırlanmasıdır.

Populyar mədəniyyət: Belə bir janr yoxdur, amma günümüzün mədəni dünyasını bədii dillə çox gözəl təsvir edən yazıçıları və onların əsərlərini bəyənirəm. Elif Şafak və Haruki Murakami dediyimə parlaq nümunədir. Elif Şafakın üslubunu hər nə qədər axıcı hesab etsələr də, kifayət qədər mürəkkəblik var. Elif Şafak məsnəvidən ilham alıb yazır. Haruki Murakaminin isə çoxlarından fərqli baxış bucağı var. Bu «janra» xüsusi simpatiyam var. Çünki bu motivlərdə uğurlu yazılmış əsərlər oxuduqdan sonra, oxucunun dünyaya baxışı dəyişə bilər. Daha maraqlı ola bilər. Daha yaradıcı ola bilər. Bu janrda yazanlar çoxdur. Aralarında yaxşısını tapmaq həqiqətən böyük şücaətdir. Çünki indiki kitab marketinqi, kitab annotasiyaları vasitələri ilə oxucuları tilova ssalırlar, oxucu isə oxuyub bitirdikdən sonra peşmançılıqdan başqa bir şey hiss etmir (əlbəttə ki, belə olmaya da bilər). Diqqətli olun. Etibarlı qaynaqlardan araşdırın sonra vaxtınızı və vəsaitinizi bu istiqamətdə qiraətə ayırın.

Avtobioqrafik və proza tipli əsərlər və filmlərə də marağım var.