Jean-Paul Sartr - Aydınlar Üzerine

 Təqdimat: Aydın kimdir? Kendisini ilgilendirmeyen şeylere burnunu sokan, küresel insan ve toplum kavramı adına kabullenilmiş gerçeklerin ve bundan kaynaklanan davranışların tümünü sorgulama iddiasında olan biri midir? Bir işlevi var mı? Bu işlevini yerine getirmek için kim görevlendiriyor onu? Onun özelliği, hiç kimse tarafından görevlendirilmemiş olması, konumundan dolayı da kimseye borçlu olmamasıdır. Bu özelliğiyle o, canavarlaşmış toplumların ürünü bir canavardır. Onu hiç kimse istememekte, hiç kimse tanımamaktadır; söylediklerine duyarlı olunabilir, ama varoluşuna aldırılmaz. Ünlü filozof ve yazar Jean-Paul Sartre, üç konferans ve bir söyleşiden oluşan Aydınlar Üzerine başlıklı incelemesinde aydınları her yönüyle irdeliyor

Kitabı Türkiyədə olarkən, kitab mağazasında gördüm və kitabın arxasını, başqa sözlə, yuxarıda yazılanları, oxuyandan sonra mütləq almalıyam qərarını verdim. Üstündən çox keçsə də indi oxudum və təəsüratlarımı bu bloq yazısında bildirirəm: Sartrı «Ürəkbulanma» romanından yaxşı tanıyıram. Əsər xatirimdə çox yaxşı qalıb. Oxuduğum fərqli kitablardan olmuşdu. Düşüncə tərzimi yeniləmişdi. Odur ki, Sartr yaradıcıllığı ilə maraqlanırdım. Bu kitab isə Sartrın, Yaponiyada, Tokyo və Kyoto kimi şəhərlərində verdiyi konfransların əsasında hazırlanmışdır. Kitabı oxuyub bitirsəm də, tam anlaya bilmədim. Burada tərcümənin də rolu heç də az deyil. Yenə də oxuduqlarımın az qismini anladım və az bir şey götürdüm. Bunun səbəbini onda görürəm ki, Sartrın fəlsəfi fikir əlifbasını yaxşı bilmirəm. Bunun üçün onun digər – məsələn «Varlıq və Heçlik» kimi – daha vacib əsərlərini oxumaq lazımdır. Kitabın son səhifələri isə müsahibədən ibarətdir. Hərgah, heç onu da tam anlamadım. Ümidverici məqam ondan ibarətdir ki, kitabı sonra yenə oxuya bilmək imkanına sahibəm. Əlbəttə, hal-hazırda kitabın məğzinə quşbaxışı tərzində sahibəm, odur ki, ümidliyəm.

Kitabda «aydın» termini müxtəlif prizmalardan araşdırılır və nə olursa olsun, aydının dünyası şərtlərdən uzaq olub, universal olmalıdır tezisi müdafiə olunur. Bu fikir yeni deyil. Hind fəlsəfəsi elə bu fikrin üzərində dayanır. «Praktik bilgi mühəndisi», aydın termininin aydınlaşdırılması üçün, Sartr tərəfində yaradılmışdır və olduqca maraqlı bir şeydir. Bu terminin izahını vermək istəsəm, inanmıram ki, uğurlu olum. Odur ki, bu yazıda ən yaxşı ümumi məlumatlar və təqdimatdır. 

Sartr - Ürəkbulanma