Güntay Gəncalp - Yüksəl Birol

Fikirlərim: Hər şeydən öncə elə kitabın adı çox şeyi ifadə edir: yüksəlmək və birləşmək. Aydınlanmaq və həmrəyliyə çağıran əsər. Roman Azərbaycan türklərinin İrandakı həyatını hər cəhətdən əhatə edir. Həm hərbi, həm dini, həm kültürəl-ədəbi həm də ailə-məişət. Şəxsən mən romanı oxuduqca Cənubi Azərbaycanın mənim üçün necə də doğma olduğunu dəfələrlə və dəfələrlə şahidi olurdum. Çox eşitmişdim ki, Cənubi Azərcabaycan türkləri, bizə nisbətən milli kimlik anlayışı cəhətdən çox irəlidədirlər. Roman bunun bir daha əyani sübutu oldu. Sadə Cənubi Azərbaycan türkü kəndiçisinin milli kimlik anlayışı və azadlıq eşqi, Şimali Azərbaycanın şəhərlərində oturan «inteligent şəhər insan»larından qat-qat çoxdur. Oxuduqca uzaq düşdüyümüzə, düşürüldüyümüzə təəssüflənirdim. Buna baxmayaraq romandakı obrazlar mənə ümid verdi. Ümid verdi ki, Azərbaycan Türklərinin tarixini, dilini və mədəniyyətini qoruyan, yaşadan və gələcəyə miras saxlaya biləcək insanlar var. Mən özüm bu gün orta məktəbdə bilmədiyim çox şeyi bilirəm və ətrafımdakı insanları və gələcəktəki ailəmi məhz tarixi-milli-mənəvi dəyərlərimiz istiqamətində formalaşdırmağa çalışacam. İnanıram ki, yalnız olmayacam. Yalnız olmaq belə məni qorxutmur. Çalışmaq lazımdır ki, aydınlanaq. Aydınlandıqdan sonra qorxu məhv olur. Qorxu məhv olduqda isə haqsızlıq-ədalətsizlik də məhv olur. Mən cəmiyyətimizi aydınlanma-qorxudan azad olma sivilləşmə yoluna dəvət edirəm. Mən hamını tariximizi və mədəniyyətimizi yaxından öyrənməyə çağırıram. Çünki qətiyyətlə əminəm ki, biz milli kimlik anlayışımızı nə qədər çox dərindən anlasaq, bir o qədər də heç bir siyasi sistemə məğlub olmarıq.

Yadda qalan epizodlar: Təbrizdə toy - bu səhnədə mən heç vaxt görmədiyimi gördüm. Hamımız müxtəlif toylarda olmuşuq, amma xüsusiylə Bakı toylarının əksəriyyətində dəyərsiz insanların gəlib mahnı oxumağından başqa bir şey yoxdur. Halbuki, toy kimi ictimai-sosial hadisələri, böyük mənəviyyat mərkəzinə çevirə bilərik. Bu həm ailə quranlara həm də orda iştirak edənlər çox böyük faydalar verər. Yuxuların yazılması – Əsərdə belə bir epizod var ki, baş obrazlar səngərdə yuxularını dəftərlərə qeyd edib, onun üzərində düşünürlər. İnsan həyatında yuxular çox önəmli yer tutur. Xüsusiylədə də kitabda oxuduğum formada yuxuların yazılışı, mənim üçün çox maraqlı gəldi. İsrailin İrana dəstəyi - Kitabda oxudum ki, İran İsraillə düşmənçilik aparsa da onun silahlarından istifadə edirdi. İran-İraq müharibəsi zamanı İsrail Ərəb düşməni olan İranı dəstəkləyirdi, odur ki, lazım olan bütün dəstəyini ona göstərirdi. Müharibədən sonra isə aralarındaki münasibət yenidən pisləşməyə başladı və pisləşməyə davam etməkdədir. Nəsr və nəzm – Kitabda belə bir epizod da var ki, Türk dilinin nəsr və nəzmi müqayisə olunur və nəsr cəhətdən zəifliyi vurğulanır. Bəli bu belədir. Türk dili əsrlərdir şeir, dastan dili olmuşdur. Xarici filosofların əsərləri türk dilinə çox çətin tərcümə olunur. Rus dilində fəlsəfə oxumaq mənə daha çox zövq verir, nəinki türkcə. Şəhriyarla olan söhbət – hər cəhətdən bu epizod olduqca maraqlı və yadda qalandır. Türk millətinin layiqli şairi insanların içindən çıxıb elə insanların içində də olmalıdır və hər mövzuda onlara dəstək olmalıdır. Ustadın xüsusiylə Səhəndlə və irfanla əlaqədar verdiyi məlumatlar diqqətəlayiqdir. Gənclərin Muğana səyahəti – bu səyahət vasitəsiylə milli kimlik keşikçiləri insanlar bir-biriləri ilə görüşdülər, sadə insanların necə yaşadığını və necə düşündüyünü öyrəndilər və bu ən vacib məsələdir. Final epizodlar – final epizodlar olduqca təsirli və kədərlidir. Təsvrilər canlıdır.

Kitabdan seçmələr:

1)   Evrəni öyrənən hər bir insan Tanrıya yaxınlaşmaqdadır, tanrılaşmaqdadır. Dini kitablarda keçən mələklər, cin kimi sözlər irfanda yoxdur. Dinin özündə də bunlar yoxdur. Cəbrail peyqəmbəranə zəkanın adıdır, onun varlığı yoxdur. İlahi şüur axışı bir fərdin, yəni peyqəmbərin varlığında elə mərkəzləşmiş ki, onun adına cəbrail deyilir. Dini kitablarda anladılan mələklər, cin, iblis bunların hamısı rəmzdir. Olayı adi insanların anlaya bilmələri üçün istifadə edilən mifik üslubdur. Çünkü insanların olayları mif şəklində anlaya bilmələri üçün uzun tarixi təcrübələri var.

2)    İnsanları kütlə şəklində aldatmaq çox rahatdır. Ona görə də bunlar fərdiliyə və fərdiyətçiliyə qarşıdırlar. Ancaq irfan hər bir fərdə təməl haq və özgürlükləri tanımaqdadır. Nədən? Çünkü müstəqil bir insanı kütlələşdirmək, sürüləşdirmək olmaz. Ancaq öz  əqli istiqlalını  əldə etməmiş fərdlər kütlələşmək zorunda qalırlar. Kütləni də yalançı din anlayışı ilə, cihad hökmləri ilə aldatmaq çox asandır. Bir sözlə irfan hər bir fərdə tanınan düşünmə azadlığıdır. Azadlıq isə çox böyük bir məsuliyət duyğusudur.

3)    Nazlı xanım, bizim  şəhərlərimizdə milli kimliyimizin yox olması üçün mərkəzi hökumətlər çox sərmayə yatırmışlar. Bir az da müvəffəq olmuşlar. Ancaq kəndlərdə təbii kimliyimiz və folklor dəyərlərimiz pozulmamışdır. Ancaq kənd həyatı ilə heç bir iş görmək olmaz. Çünkü heç bir hərəkətdə kəndlər öncül ola bilməmişlər. Ona görə də fədakar bir nəsl yetişməli və şhərlərdə milli kimliyimizin yüksəlişi yönündə hərəkət başlatmalıdırlar. Şəhərlərdə hərəkət başlarsa, kəndlərdən də dəstək gələr. Ancaq mərkəzi hökumət ölkədə elə iqtisadi plan gəlişdirmiş ki, Azərbaycan kəndliləri iş arxasınca daha çox fars şəhərlərinə köçsünlər. Nəticədə iki-üç nəsldən sonra bu köçənlər əriyib gedirlər, yox olurlar, farslaşırlar.

4) Ənvər: haqlısınız, ancaq burada yenə də bizim bir suçumuz var. Bizim aydınlarımız millətin cavanlarını milli hədəflər yolunda düşünməyə, təşkilatlanmağa sövq edə bilmədikləri üçün bizim milli enerjimiz farsların hədəfləri yolunda qullanılmışdır. Bizim cavanlar niyə kommunist,, mücahid, hizbullah oldular? Çünkü bu təşkilatlar saxta və xəyali  ədalət anlayışı gəlişdirdilər, bu saxta  ədalət və bərabərlik  şüarları ilə bizim gənclərimizi aldatdılar. 

Kitabı yüklə

G.Gəncalp - Yağız Qarışqalar