Sıfır teoremi - The Zero Theorem - Теорема Зеро

         Özünəməxsus kompüter dahisi olan Koen Let sübut edilə bilinməyən “Sıfır teoremi” üzərində çalışır. Bob adlı uşaq tərəfindən kəşf edilən kostyum sayəsində Koen ruhunun dərinliklərinə enərək bəzi şeyləri öyrənir. O, öz dünyasını yaradır. Koenin cavab axtardığı suallara hər tərəfdə kamera quraşdıraraq hamıya nəzarət edən sirli Menecment də cavab axtarır. Onların yolları həm kəsişir, həm ayrılır.

      1984 və simvollar – Hər şeydən əvvəl onu deyim ki, film Corc Oruellin məşhur “1984” əsərini və Zamyatinin “Biz” əsərini xatırladır. Ona görə də filmin adı çəkilən əsərlərdən təsirlənərək çəkildiyini, bünövrəsinin bu dahiyanə və nəhəng sənət əsərlərinin üzərində qurulduğunu rahatca demək olar. “1984” neçə-neçə futurist-ssenaristə filmlərində gələcəyin düzgün təsvirini yaratmaqda böyük kömək olmuşdur. “1984”-də istifadə olunan elementlər bu filmdə də olsa da, əlbəttə yeniliklər vardır. Bu yeniliklər özlərini xüsusilə simvollar formasında ifadə edir. Adicə nümunə versək, Koenin zəng gözləməyi, o zəngə dərindən inanmağı bizə inanan insanı göstərir. İnam ruhi məsələlərlə əlaqədar olduğundan, filmdə də bu özünü ruhi müstəvidə təzahür etdirib. Digər simvollardan, hər yerdə kameraların olması və hər loqoda gözün istifadəsi bizə bildiyimiz bir çox şey haqqında məlumat verir.

       Bundan əlavə film boyunca olduqca maraqlı səhnələrlə və istifadə olunan bəzi elementlərlə nümayiş olunan piktoqrafik simvollara da rast gəlmək olur. Bütün bunlara əsaslanıb demək olar ki, film yüksək intellektlə çəkilib və intellektual insanlar üçün yüksək dəyər kəsb edir.  

X formasında olan qadağalar

         Mahiyyət, məna və xaos – Bu anlayışlar filmin açar anlayışlarıdır və filmi tam dərk etmək üçün onlar haqqında əvvəlcədən fəlsəfi biliklərin olması zəruridir.

         Belə ki, Koenin “Mancom” adlı şirkətdə vəzifəsi mahiyyəti saymaqdır. Qəribə səslənir. Mahiyyəti və ya mənanı saymaq. Mühasib kimi. Koen özü işdəki vəzifəsindən əlavə olaraq, öz şəxsi ehtiyaclarından qaynaqlanan məna axtarışı da var. Əsas məsələ onun üçün budur. Koen şüuraltı olaraq suallarına cavab tapmış birisidir. Ona görə də rəhbərlik onu diqqətlə izləyir. Axı rəhbərlik özü də bu yoldadır.

rəhbərlik 

         Kitab oxumaq – Filmdə Koen “rəhbərlik”-lə görüşəndə rəhbərlik kitab oxuyurdu. Sadə bir şey kimi görsənə bilər, amma burada da biz çox vacib simvolika ilə qarşı-qarşıyayıq. Çox sulların cavabı kitablardadı. Əgər rəhbərlik hansısa işi və ya əməli edirsə, deməli bu lazımdır, o, özünü düzgün yolda olduğunu hesab edir. Başqa sözlə, digər insancıqlar öz ehtiyaclarını Masloun ehtiyaclar piramidasına uyğun olaraq ödəyə-ödəyə yaşayıb gedirlərsə, rəhbər insanlar əsla belə etmirlər. Elə ona görə də rəhbər mövqelərdədirlər. Onların əsas məqsədi xaosu başa düşməkdir. Çünki xaosda eyni zamanda heç bir yerdə olmayan nizam var. Menecmentə görə isə xaos çox gəlirlidir. Onu dərk etmək insanı maddi cəhətdən nağıllardakı kimi var-dövlətli edə bilər. Yüksək səviyyədə təşkil olnumuş xaos. Bütün sualların cavabı bəlkə də məhz elə bundadı. Müasir dünyamızın mənzərəsini gözümüzün qarşısına gətirəndə - Əfqanıstan, İraq, Ukrayna və onlara paralel olan bir çox maliyyə və birja böhranları. Bütün bunlar planlıdır?

         Web 2.0 – Bu yeni eradır. Bu erada hələ insan tam olaraq virtual reallığa inteqrasiya etməyib, amma bu istiqamətdə çox ciddi addımlar atılıb. Filmdə bu çox gözəl təsvir və izah olunub.

          Kvin? – Koenin şəxsiyyəti və şəxsiyyətinin xarici aləmə verdiyi siqnallar olduqca maraqlıdır. Hər şeydən əvvəl onun özünü həmişə birinci şəxsin cəmində səsləndirməsi məni düşündürürdü. Məsələn o, “mən yorulmuşam” demək əvəzinə həmişə “biz yorulmuşuq” deyirdi. Çoxları da həmişə siz yəni kim deyə sual verirdi. Bunu belə izah etmək olar ki, eqoizmin öz pik nöqtəsini yaşadığı gələcək dünyada, inanan insan Koen yeganə insandır ki, özündən başqa insanların fərqindədir və yaxud da, Koen sadəcə şəxsiyyət ikiləşməsinə məruz qalmış “şizofren”-dir. Üçüncü variant isə “biz”-i belə izah edə bilər: biz – yəni insanın maddi və mənəvi cəhəti. Onun bədəni və ruhu. Sözün düzü çox maraqlıdır. Əvvəl heç vaxt ruhum və bədənim haqqında belə ikili düşünməmişdim.

         Digər insanlar həmişə Koenin adını səhv deyirdirlər. Koen yox Kvin kimi. Koen yazıq da həmişə buna əsəbiləşirdi və onlara düzəliş edərək adının hərfbəhərf deyirdi. Bu epizoda görə onu demək olar ki, gələcəyin dünyasında insanlar bir-birilərindən o qədər ayrı düşüblər ki, hətta adlarını soruşanda belə onları doğru-düzgün dinləmirlər.

         Sevgi – 1984-də olduğu kimi bu təsvirdə də semək qadağandır. Rəhbərlik bunu qadağan edib. Amma özlərinin də xəbəri olmada sevgini yaşadan insanlar var. Mənəvi dəyərləri olan Koen də bax elə bunlardan birisidir. Bensli isə (qadın) sevməkdən qorxan birisi olsa da, qaranlıqda işartını görür. İnsanlar bir-birilərini ancaq daxili dünyalarını göstərdikdən sonra tam anlaya və sevə bilərlər. Geniş mövzudur. Filmdə gələcəyin sevgi-məhəbbət dünyası “1984”-də olduğu kimi yaxşı təsvir olunmasa da, o dövrə uyğun təsvir olunub və gerçəkliyə daha yaxındır.

         Nəticə - Nəticə odur ki, film kütlə tərəfindən tam həzm olunan deyil. Film hamı üçün nəzərdə tutulmayıb. Əgər izləyici “1984”-ü, Zamyatinin “Biz”-ini və ya Oldos Hakslinin “Yeni cəsur dünya” əsərlərini oxumayıbsa onun üçün filmin leksik mənasını başa düşmək heç də asan olmayacaq.

         Filmi dərk edənlər isə şəxsiyyətlərinin və intellektlərinin inkişafı üçün növbəti imkanı qazanmış olacaqlar. Bəzi filmlər kimi bu film də bir çox məsələni eyni anda özündə əks etdirir – burada həm gələcək dünyanın problemləri, həm insanın yüz illərdir cavab axtardığı suallar, həm də hətta bu gün qarşımıza çıxan problemlərin gələcəyi var.

Filmdə “Sıfır teoremi” kimi yeni elementlər də yer alıb və biznes dünyası, biznesmenlər subyekt kimi iştrak edirlər.

Şüurumuz bizi hara aparır? Bəlkə də nə ruhumuz var, nə də bizə illərdir müxtəlif mənbələrin dediyi məsələlər. Sadəcə hər şeyi udan qara dəlik və öləndə sadəcə öz beynimizin içindəki dünyada əbədi olaraq ilişib qalacağıq. Əbədiyyət insanın ölümdən sonra haqqında düşündüyü ən əsas anlayışdır.