Yasunari Kavabata - "Ölü sifətlə baş verən hadisə", "Bakirələrin ibadəti" və digər hekayələr haqqında

         Ölü sifətlə baş verən hadisə (Случай с мертвым лицом) - Bu hekayə olduqca maraqlı nüansları özündə ehtiva edir. Dünyasını dəyişmiş həyat yoldaşı ilə sağollaşan bir kişinin, həyat yoldaşının açıq qalmış çənəsini bağlamaq cəhdləri boşa çıxır. Otağa daxil olan mərhumun bacısı isə, mərhumun sifətində ərinin toxunuşları sayəsində əmələ gəlmiş yumşaqlıq və rahatlığı, ali insan ruhunun gücü və  yoldaşının onunla sağollaşmasının nəticəsi kimi başa düşür. Bilirsiz maraqlı nədir, maraqlı burasıdır ki, bəzi hadisələrin səbəbini bilmədən biz onu ilahiləşdirirk. Bu şirin yalandı. Hətta deyərdim ki, müəyyən mənada da lazımlı şeydi. Bir növ hekayə də saxta ilahiliyi simvolizə edir. Bəlkə də bütün ilahilik saxta illüziyadır. Bəlkə də, həm materiya, həm də ruhanilik illüziyadır. Çox irəli getdim deyəsən.

    Bakirələrin ibadəti (duası) (Молитва девственниц) – Axx Kavabata sən nəyi çatdırmağa çalışırsan bizə? Bu sualın cavabını vermək, həqiqətən də, çox çətindir. Geniş yazılmış roman oxucuda daha az suala yer saxlayır, nəinki, Kavabata kimi bir yazıçının yazdığı ovuciçi böyüklüyündə hekayələr.

         Bu hekəyədə baş verən çox qəribə bir hadisə, kənd qəbiristanlığında baş daşının diyirlənməsi və onun simvolizə etdiyi mənadan narahat olan kəndçilərdən bəhs edilir. Bu hadisəni hamı gördü. Ona görə də reallığına heç kim şübhə etmədi. Bəlkə də, onlar nə isə günah iş görüblər ki o ölməzlər, əbədiyyət sələtənətinin sakinləri, günhadan arınmışlar, onlara xəbərdarlıq edirlər. Bəlkə də, onlar günahkardılar. Günhalarını yumaq ya da zəiflətmək məqsədiylə günahsızları, bütün bakirə qızları bir yerə toplayıb onlarla birlikdə qəşş edib gülməyə başlayırlar. Onlar nəyə gülürlər? Bəlkə də baş verənləri ciddi qəbul etdiklərinə, bəlkə də etdikləri günahlara, bəlkə də bütün bu cümlə-cahana. Həyatımıza diqqətlə baxq: ondan gülüş ən yadda qalan deyilmi? Bir şeyi isə dəqiq deyirəm ki, onlar ibadət etdilər. Bizim kimi adi, sıradan insanların anlamadığı tərzdə.

         Gülməyən kişi (Мужчина, который не смеется) – Bu hekayədə kino-rejissorun maska axtarışı və daha sonra isə maskalara olan fəlsəfi münasibətləri yer alıb. Ümumiyyətlə bütün dünya sivilizasiyalarında maska və ya onunla əlaqədar olan rəmzlər dərin mənalı bir çox motivi əhatə edir. Diqqətlə baxsaq və təhlil etsək, istər Afrikadakı vəhşi qəbilələrin maskaları olsun, istərsə də, Şərqi Asiyada başda əjdaha maskaları olsun, bir çox simvolikanı öyrənmək olar. Hekayədə çox qeyri-adi bir şey görməsəm də, sonda “Rədd olsun bütün maskalar! Rədd olsun bütün sünilik!” çağırışında böyük fəlsəfə və çağırış dayanır.

     Gəmiciklər (Кораблики) – Hekayə insan ruhunun, iradəsinin gücündən bəhs edir. İnsanlararası münasibət və onun gizli tərəfləri isə əsas məğzdir. Bizim hər birimiz gəmiyik və hər birimizin yelkəni var. Əsas odur bu yelkənə istiqamət verən külək olsun.

      Bambukun səsi, şaftalının çiçəyi (Голос бамбука, цветок персика) – İnsan həmişə özünü nə iləsə əlaqələndirməyə çalışır, nədənsə könüllü sürətdə asılı olmağı istəyir. Buna (asılılığa) Budda həyatın ən böyük kədəri, yaxın bir dostum isə həyatın ən böyük sevinci deyirdi. Hekayə həyatını qurumuş bir küknar ağacı ilə eyniləşdirmiş bir insanın düşüncələrindən ibratədir.  Bir gün həmin küknar ağacına şahin qonaq gəlir. Miyakavanın da həyatı bir anda işıqlanır. Şahin nəyi müjdəçisi idi? Pis xəbərin, yoxsa yaxşı xəbərin?

         Hekayədə bir digər dərin fəlsəfi mənalı məqam, hər hansısa əşyaya baxıb tamam başqa bir şey görməkdir. Bu məqam özündə dahiliyi ehtiva edir. Yasunari Kavabata özü belə yazıçıdır. Əksər yazıçılar belədir, onların fərqi budur – görünməyəni görmək. Bəli bu mümkündür. Cəsarət edib deyərdim ki, hamı üçün mümkündür.  Kavabatanın hekayələrində bir rəmzilik digərini əvəz edir, birindən o birisinə keçid baş verir. Oxucu bir dünyadan başqasına keçir. Xəyallar dünyasında sərhəd olmur! Tamamilə əbədiyyət! Kavabatanın hekayələri beynimdə əbədiyaşardır.

     Mmmmmmm. Kavabata hekayələri dadlı bir təam, beynim üçün dərmandır, ən gözəl istirahətdir. Bunu bütün yapon ədəbiyyatı və fəlsəfəsinin timsalında, yapon yazıçı və filosoflarına aid edərdim.

Hekayələri oxu (rus dilində)