Miçio Kaku - Vizyonlar

Michio Kaku

           Miçio Kaku (Michio Kaku) kimdir? – Miçio Kaku Nyu York Universitetində uzun müddətdir ki çalışan nəzəri fizik və futuristdir. Fizika və gələcəyin dünyası ilə əalqdar bir çox kitabların müəllfidir. Yazıçı “Mümkünsüzün fizikası”, “Gələcəyin fizikası”, “Hiperkosmos”, “Paralel dünyalar”, “Eynşteynin kosmosu və başqa bir çox bestsellerlərin müəllifidir. BBC, Discovery, History Chnanel və Science Chanel kimi kanallarda bəzi verlişlərin çəkilişində iştirak etmişdir. Bildiyim qədəriylə müəllif Silikon Vadisində də çalışmışdır. Silikon Vadisi isə elə bir yerdir ki, bizim 10 il sonra istifadə edəcəyimiz texnologiyalar artıq orda hazırdır. Hələ portotipləri demirəm.

           Kitabın təhlili. Kitab bizə nə təqdim edir? – Miçio Kaku baxışlarını gələcəyə istiqamətləndirir və 21-ci əsrdə bir çox parlaq nəaliyyətləri görür. Kvant inqilabı 20-ci əsrdə kompyuterlər, biyotexnologiyalar və kvant fizikası kimi kəşflərə imza atmışdır. Bəs 21-ci əsrdə necə, bunu davam edə biləcəkmi? Hansı yeniliklər yarana bilər? Doğurdanmı insanın bilikləri hər onillik keçdikcə, əvvəllki onilliyə nisbətdə ikiyə vurulur? 

      İcazə verin sizə gələcəyin dünyası ilə əlaqədar belə bir nümunə verim: məsələn, gələcəkdə ağıllı evlər vasitəsiylə insanlar inanılmaz imkanlar əldə edəcəklər. Hər səhər tualetdən çıxdıqdan sonra, evin mərkəzi kompyuteri (adı Molli olsun) sidik və nəcins analizi edərək, orqanizmdəki dəyişikliklərdən xəbər verəcək və bir çox ağır xəstəliklərin qarşısı tam vaxtında alınacaq. Mətbəxə daxil olan kimi, mətbəxdəki alətlər sizin daxil olduğunuzu bilib qəhvə maşını və toster işə keçəcək. Gözəl bir musiqi səslənəcək. Molli interneti araşdırmış və sizin maraq dairənizə uyğun gələn məqalələri, xəbərləri və yenilikləri hüzurunuza təqdim edir. İşə gedərkən təmizləmək üçün Molliyə təlimatlar verirsiz. Molli təmirlə əlaqədar tıxacın olduğu yolları sizə əvvəlcədən deyir. Az qalsın qəza törədəcəkdiniz! Amma Molli sizi xəbərdar edərək həyatınızı qurtardı. Ofisinizə daxil olmazdan qabaq gözləriniz lazer vasitəysiylə skan olunur, şəxsiyyətiniz müəyyənləşdirilir və təsdiqlənir və qapı açılır. Kommunikasiya texnologiyalarının yaratdığı imkanlar sayəsində dünyanın dörd bir tərəfindən olan iş yoldaşlarınızla iclas keçirdirsiniz.

         Bu mənzərəni yəqin ki bir çox fantastik-futuristik filmlərdə görmüsünüz. Çoxlarınız gələcəyin dünyasının necə olacağı haqqında düşünürsünüz. Miçio Kakunun xoşuma gələn ən əsas xüsusiyyəti o oldu ki, o, bir çox məsələyə çox optimistik və elmi yanaşaraq, sadə və rahat dillə bir çox şeyi açıq və aydın izah edir. Gələcəyə nə qədər dərindən baxırsınızsa, onu görmək və şərh etmək bir o qədər çətinləşir. Dəyişməyən bir şey var ki, bizim bu gün sahib olduğumuz texnoloji yeniliklər və biliklər nə vaxtsa kiminsə beynində sadəcə fantastik fikir kimi yaranmışdı. Vaxt keçdikcə bu ideyaların necə də dəyərli olduğu göründü və əksəriyyəti reallaşdırıldı. İnsan təxəyyülünün məhsulları çox dəyərlidir. Çünki onlar ya nə vaxtsa olublar, ya da olacaqlar. Bundan qaçış yoxdur. Yazıçının kitabında təsvir etdiyi planetar mədəniyyət, gen xəritələri və təmiri, xərçəngin məğlubiyyəti, görünməz kompyuterlər, biyomolekulyar inqilablar, yaxın və uzaq zaman aralığında robotların insan həyatına daxil olması gələcəyin mütləq reallaşacaq ideyalarıdır və müəyyən mənada adı çəkilən konsepsiyaların gerçəkləşməsi üçün artıq ilk addımlar atılıb və nəaliyyətlər əldə olunub. Vaxt gələcək bu yazı da keçmiş olacaq. Yazını oxuyub “bunlar artıq gerçəkləşib, hədəflərimiz çoxdan dəyişib və böyüyüb” kimi fikirlər səslənəcək.

         Bilirsiz, belə kitablar oxuyanda öz ölkləmin elmin inkişafında necə rol oynadığı və nə vaxtsa necə rol oynayacağı haqqında düşünməyə bilmirəm. bəlkə də fikirləşirsiz ki, gör hara ilə haranı müqayisə edirsən. Lütfi Zadə deyirdi ki: “Mən heç vaxt inanmıram ki, Azərbaycan yüksək səviyyəli texnologiyalar istehsal edə biləcək. Buna baxmayaraq inkişaf etmək üçün başqa alternativ modellər hazırlaya bilər.” Bu günkü elmi inkişafın sürəti və formatı üçün lazımi bünövrəni qaçırdığımızdan dolayı zəif düşsək də, ümid edirəm bəzi şeylərdə şansımız olacaq. Gördüyüm isə hələ ki ibtidadi düşüncə tərzinin əlində girinc qalmış kiçik bir kütləcikdir. İkinci vacib məsələ isə, etikadır. Bunu çox yerdə deyirəm: İlk süni tənəffüs cihazını da mühəndis icad edib, qaz kameralarını da. Birincisi yüzlərlə, minlərlə insanlara həyat verib, ikincisi isə həyatı onlardan alıb. Etika hər bir elm sahəsində çox vacibdir. Elm yolunda uğurla addımlayanlar seçimlərlə qarşılaşırlar və seçim edirlər. Elmin və texnologiyanın inkişafı labüddür, lakin hakim qüvvələr tərəfindən insanlara qarşı pis niyyətlərlə istifadəsi ikiqat labüddür. Fikrimcə, heç kim istəməz ki, yenə də Hirosima və Naqasaki hadisələri təkrarlansın. Kifayət qədər geniş mövzudur.

  İnsanın insandan uzaqlaşması, yadlaşması, insanın rahat idarəolunan oyuncağa çevrilməsi və daha nələr və nələr. Bu motivlərə yazıçı toxunmayıb və heç toxuna da bilməzdi. “Bəxt Üzüyü” filmində Rasimin dediyi kimi: “Sərf eləmir”. Buna baxmayaraq oxumağa dəyər. Optimist olaq və heç vaxt vicdanı unutmayaq. Elmin və texnologiyanın inkişafı üçün çalışan elm adamlarına da arzu edirəm ki, vicdanlı və əxlaqlı qərarlar qəbul edəcəklər. Ən azından çalışsınlar. Gördüklərimiz isə tamam əksidir.

         Aşağıda kitabın türkcə özətinin linki var. Özət qısa olsa da, orijinalı kifayət qədər əhatə edir. Maraqlananlar buyurub oxuya bilər.

Michio Kaku - Visions