STALKER

         “Stalker” filmini izləməyə özümü uzun müddət idi ki hazırlayırdım. Elə bil imtahana hazırlaşırdım. Öz-özümə çoxlu suallar verirdim. Çünki, Tarkovski yaradıcıllığı ilə “Solyaris” sayəsində tanış idim, müəyyən mənada məni nə gözlədiyi haqqında xəbərdardım. “Solyaris” filmini başa düşməyə bir xeyli zaman xərcləmişdim. “Stalker”-ə də uzun müddət idi ki, beynimdə yer hazırlayırdım. Film çoxlarının xoşuna gəlib və bir çox kinoman onu “şedevr” kateqoriyasına daxil edir. Filmin ətrafında gurultuku rezonans var. Bu da mənim diqqətimi çoxdan cəlb etmişdi.

“Stalker” öz fəlsəfi dərinliyi və düşüncə genişliyi ilə həm Tarkovski yaradıcıllığının, həm də Sovet kinematoqrafiyasının ən məşhur və dəyərli tərkib hissəsi hesab olunur. Xarici süjet xətti Zona adlanan yerdə yerləşən sehrli otağı tapmaq üçün çıxılan səyahətdən ibarətdir. Həmin sehrli otaqda sidq-ürəkdən, qəlbin dərinliklərindən arzulanan bütün arzular çin olur.  Bu səyahətdə səyyahlara Stalker kömək olur. Stalker Zonaya tez-tez səyahətləri təşkil edən birisidir. Onun özü hər dəfə gedib gedməmək kimi seçimlər arasından, çox vaxt birincinin xeyrinə seçim etməli olur. Stalker çox şeydən bixəbərdir. Stalkerin rəhbərlik etdiyi bu kiçik qrupun üzvlərinin daxilində çox qəribə şeylər baş verir. Ümumiyyətlə, həqiqətən də, elə bir otaq varmı?

       Süjetdə dərin metaforik çalarlar var. Xoşbəxtlik axtarışı inam axtarışıdır. Sehrli otağa ona inanmağı bacara biləcək insan inanır. Stalkeri insanların inamlarını itirmələri çox narahat edir. Stalkerin rəhbərlik etdiyi qrup çox maraqlıdır. Fizik, yazıçı və Stalkerin özü. Fizik elmi, yazıçı ədəbiyyatı, Stalker isə səmimiyyəti, inamı, mənəviyyatı, sadəliyi simvolizə edir. Sanki, elm, ədəbiyyat və inam (səmimi din) xoşbəxtliyi necə axtarır sualına cavab nümayiş olunmaq istənilib. Onlar axtarırlar. Xoşbəxtliyin timsalında özlərini axtarırlar. Viktor Pelevin isə bu motivə sadəcə gülüb, “sahib olmadıqları şeyi necə itirib sonra da axtara bilərlər” deyə fikir səsləndirərdi.

         Stalker özü də bilmir ki, zonaya getdikdən sonra geri qayıdacaq yoxsa yox. Bəlkə də elə bütün məna bundadır. Ailəsini bir daha görmək arzusuyla öz həyatını riskə atmaq. Bəlkə də, Stalker zonada buna görə dua edirdi. Məna bundadır ki, Stalker qayıtdıqdan sonra ora səyahət edənlərə göstərir ki, onlar nə itirə bilərdilər. Niyyətdən asılı olmadan insana insan lazımdır.

         Filmi izlədikdən sonra uşaqlıq dövrümü xatırladım. Xatırladım ki, təsəvvürün gücü ilə biz uşaq vaxtı mövcud olmayan dünyalar, obrazlar, qəhrəmanlar və qüvvələr xəyal edib ona inanırdıq. Yaş artır, amma bəzilərində bu dəyişmir. Film məndə bax belə bir təəssürat yaratdı. Film zonadan bəhs etdi. Filmin özü onu başa düşənlər üçün, onu tam mənasıyla daxili dünyalarına həkk etməyi bacaranlar üçün “xüsusi zona” rolunu oynayacaq. Son olaraq. Unutmayın! Stalker zonaya tamahkar niyyətlə daxil olmamalıdır.

P.S. Filmin aktyor heyəti, yaxud da digər texniki məqamları haqqında yazıda yer ayırmadım. Buna ehtiyac görmədim. Şəxsən zənnimcə hər şey qaneedicidir. Sadəcə onu deyərdim ki, film boz və darıxdırıcı ola bilər. Nədənsə bu məqamda Sovet dövrünü xatırladım. Seçimlərin olmadığı dövrü. Rejissor bəzi epizodları rəngsiz, bəzilərini isə rəngli çəkərək bizə bəzi mesajları çatdırır.

P.S.S. Film Struqaçki Qardaşlarının (Братья Стругацкие) “Səkidə piknik” (Пикник на обочине) romanının motivləri əsasında çəkilib. Adı çəkilən romanın üçdə birinə qədər oxumuşdum. Sonra darıxdırıcı gəlmiş və sona çatdırmamışdım.