Cibran Xəlil Cibran

Görkəmli yazıçı və tanınmış rəssam Xəlil Cibran 1883-cü ildə Osmanlı imperiyasının muxtar vilayətində, Livanın Bşarri şəhərində, katolik ailəsində doğulub. Xəlil Cibranın anası Kamila, Xəlil Cibranı üçüncü həyat yoldaşından dünyaya gətirib. Yoxsulluq səbəbindən Xəlil Cibran normal təhsil ala bilməsə də, vaxtaşırı keşişlər onun yaşadığı evə gələrək ona İncil və ərəb dilindən müxtəlif dərslər keçiblər. 

Cibran Xəlil Cibranın yaradıcıllığını dərindən başa düşmək üçün onun uşaqlıq illərinə səyahət etmək və onun dünyaya yanaşma tərzinin formalaşdığı vaxtlara diqqət yetirmək lazımdır. Belə ki, o, hələ Livanda ailəsi ilə birlikdə yaşadığı vaxt, yoxsul evlərində anası ilə tez-tez söhbətlər edirdi. Anası Cibranı üçüncü evliliyindən dünyaya gətirmiş və Cibranla dərdləşdiyi vaxtlar həmişə qeyd edirdi: "Mən heç vaxt bu dünyaya gəlmək istəməzdim. Sən dünyaya gələnədək mən qadın monastırına getmək istəmişəm. Sənin dünyaya gəlişin, sanki, göylərdən yerə enən mələyin zühuru kimi oldu mənim üçün. Lakin qanadları sınıq mələyin." Bu xatirə daha sonra onun "Sınıq qanadlar" (Broken Wings, 1912) əsərinin yaranmasına səbəb oldu. 

Əsərləri dünyanın iyirmiyə qədər dilinə tərcümə edilib. Rəssam kimi isə bir çox əsərləri indi də sərgilərdə nümayiş edilməkdədir. Ömrünün son iyirmi ilini ABŞ-da yaşayan yazıçı əsərlərini ingiliscə yazmğa başlayıb. Yazıçının «Xəbərçi», «Dünya tanrıları», «İnsanoğlu İsa», «Asi ruhlar», «Dəli», «Sözlər» və b. kitabları nəşr edilib.  

Xəlil Cibran 1904-cü ildə ərəb qəzeti olan "Emiqrant" (Al-Mouhajer) qəzetində məqalələrini nəşr etdirir. 1895-ci ildə görkəmli filosof, anası, qardaşı və bacıları ilə birlikdə ABŞ-a miqrasiya edərək dünyasını dəyişdiyi günədək ABŞ-da (Nyu-York və Bostonda) yaşayıb yaratmışdır. O, rəssamlığı 1908-ci ildə Parisə gedərək dərindən öyrənir. 1910-cu ildə isə ABŞ-a geri qayıdır. Filosofun "Peyğəmbər" (1923) əsəri  yaradıcıllığının zirvəsi hesab olunur və 100-dən çox dilə tərcümə edilib. 

Xəlil Cibranın anası Kamilanın Bostona miqrasiya etməsinin də qəribə tarixçəsi var. Belə ki, Xəlil Cibranın atası vergi toplayıcısı idi və bir gün o, vəzifəsində yol verdiyi hansısa səhvlərə görə cəzalandırılır. Bütün əmlakı alınır və həbsxanaya salınır. Bundan sonra Xəlil Cibranın anası bütün uşaqlarını götürərək Bostona miqrasiya edir. Orada o, özünü dolandırmaq üçün toxuculuqla məşğul olan bir qadınla tanış olur. Xəlil Cibranın qardaşı Piter kiçik dükan açır və bacısı Mariana Xəlil Cibranın məktəbə getdiyi dövrdə toxuculuğu öyrənməyə başlayır. Məktəbdə Xəlil Cibranın rəssam kimi və parlaq şagird kimi bütün bacarıqları aşkara çıxır. 4 il sonra ailə Livana geri dönməyə qərar versə də, Cibran daha sonra Bostona geri dönür. 1902-ci ildə Xəlil Cibranın qardaşı və bacısı tuberkulyoz xəstəliyindən, anası isə həmin ildə xərçəng xəstəliyindən dünyasını dəyişir. 1904-cü ildə isə Xəlil Cibran Mari Elizabet Haskellə tanış olur. Bu qadınla tanışlığı onun şəxsiyyətinə və yaradıcıllığına çox böyük təsir edir (yazılı qaynaqlarda bu qadın onun həyat yoldaşı kimi qeyd edilmir və onların münasibətləri rəsmi olmayıb). 

Xəlil Cibranın dini görüşləri özünəməxsusluğu ilə fərqlənir. O, xristian adət-ənənələri ilə böyüsə də, üzərində islam dinin təsirləri də sezilir. Sufi fəlsəfəsi ilə yaxından tanış olur və təsirlənir. Uşaq yaşlarında evlərində müxtəlif dinlərdən olan insanların qonaq olması onun dünya görüşünün artmasında mühüm rol oynayır. 

Xəlil Cibranın əsərlərində və şəxsi həyatında siyasətin izlərini tapmaq çətindir. Buna baxmayaraq, hər nə qədər o, siyasətin onun həyatında yer almadığını desə də, Osmanlı imperiyasının Suriyanı tərk etməsi vaxtı "Peyğəmbərin bağı" əsərinə daxil etdiyi "Azad Suriya" poemasını yazır. Xəlil Cibranda çox az miqdarda ərəb milliyyətçiliyinin izlərini görmək olar. 

Xəlil Cibran Xristianlıq, İslam, İudaizm, Sufizmdən təsirlənərək universal məhəbbət, həyata tam fərqli və yeni baxış, insanlara olan sevgidən ibarət olan janrda yaradırdı. O, deyirdi: "Sən mənim qardaşımsan və mən səni sevirəm. Sən məsciddə səcdədə olanda da, kilsədə diz çökəndə də, sinaqoqda ibadət edərkdən də səni sevirəm. Sən və mən inamın - Allahın övladıyıq."

Xəlil Cibranın  rəsm əsərləri öz-özlüyündə ayrıca mövzudur. Onun yaradıcıllığı ilə az-çox maraqlanan insanlar bilirlər ki, o, çəkdiyi rəsm əsərlərində əsasən çılpaqlıq elementindən istifadə edir. Onun rəsmlərindəki qadınların sifətləri əsasən onun anasının sifətidir. Bizim dünyaya çılpaq gəlişimiz və çılpaq gedişimiz fəlsəfəsinə əsaslanan Xəlil Cibran, fərqli və təsirli əsərlər yaratmağa müvəffəq ola bilib. Xəlil Cibranın anasının rəsmlərdə belə çox yer alması onu göstərir ki, dahi filosof anası vasitəsiylə öz istedad və bacarıqlarını kəşf edə bilib. 

Xəlil Cibran rəsmlərində yaradıcını da görmək olar. Daha doğrusu onun əlini. Bu möhtəşəm simvolika və metafora bizləri düşünməyə vadar edir. Yaradıcı ilə əlaqədar olan rəsmlər əsasən "Peyğəmbər" əsəri ilə sıx əlaqəlidir. Paradoksal olan yaradıcının və insanın bir-birindən asılılığı ideal təsvir olunub. İnanın ki, bu tamamilə yeni fəlsəfi məktəbdir. 

Cibran Xəlildən soruşublar ki, niyə görə siz öz rəsm əsərlərinizi imzalamırsınız? O da cavab olaraq qeyd edib ki, mənim rəsm əsərlərim harada tapılmağından asılı olmayaraq, mənə aid olduğunu özləri söyləyəcəklər. 

Xəlil Cibran 48 yaşında, aprelin 10-u, 1931-ci ildə, Nyu York şəhərində, qaraciyərin sirrozu və tuberkulyoz xəstəliyindən dünyasını dəyişir. Xəlil Cibranın vəfatından sonra bacısı Mariana və Mari Haskel onun bədənini Livana, doğma şəhər Bşarriyə gətirir. Böyük filosof hələ sağlığında Livanda, monastırda dəfn olunmağı istəyirdi. Xüsusilə də Mar Sarkis monastırında. Dünyasını dəyişdikdən sonra onun bacısı bu arzusunu yerinə yetirir. Marianna monastır və ona tabe olan əraziləri satın alır və beləliklə də qardaşını monastırda hüzurlu yuxusunu təmin edir. Monastır daha sonra Xəlil Cibran muzeyinə çevrilir. Muzeydə əsasən onun çəkdiyi rəsmlər (440 rəsm əsəri) yer alır. 

Cibranın başdaşında bu sözlər yazılıb: Mən də sizin kimi sağam. Qarşınızdayam. Gözlərinizi yumun və ətrafınıza baxın. Məni qarşınızda görəcəksiniz.